KARMA YEMDE ÖĞÜTME VE YARARLARI
Öğütme karma yemlerin homojen karışımlar haline gelmeleri yanında bu homojenliğin yemliğe kadar korunabilmesinde de önemli rol oynar. Bu husus ise hayvanın yemden en üst düzeyde yararlanmasını sağlayan bir özelliktir. Çünkü hayvan için yem fabrikasındaki değil yemlikteki bir örneklik daha büyük önem taşımaktadır.
Bir örnekliğin korunmasında rol alan en önemli etken ise bazı yem hammaddelerinin doğal halde sahip oldukları düzgün ve kaygan yüzeylerinin öğütme esnasındaki parçalanmalarla pürüzlü hale gelmesi ve bu pürüzler nedeniyle partiküllerin birbirlerine daha kuvvetli bir şekilde tutunabilmeleridir. Bu tutunma ise karışım içerisindeki partikül hareketlerini durdurduğundan aynı özellikteki yem hammaddelerinin ayrı ayrı gruplar oluşturması, yani birörnekliğin bozulması söz konusu olamamaktadır.
Diğer taraftan öğütme yem hammaddelerinde hacme göre yüzeysel bir büyümeye de neden olmaktadır. Bu şekilde hayvan organizmasına geçen yem hammaddeleri sindirim enzimleriyle daha yoğun bir ilişkiye geçerek birim zamanda daha fazla besin maddesinin değerlendirilmeye alınmasına neden olmaktadır.
Görüldüğü gibi karma yeme ismini veren olay "karıştırma" olmak1a birlikte bununda istenildiği gibi gerçekleşmesinde öğütme ağırlıklı bir rol üstlenmektedir. Bunun içinde bir karma yem fabrikasında maliyet oluşurken bunda en büyük payı öğütme almaktadır. Buna rağmen ülkemizde belirgin ölçülerde yapı ve şekil değişikliğine uğrayan karma yem fabrikalarında öğütme işlemine yeteri ölçüde önem verilmemekte, bu konuda önerilen doğru uygulamalara yeterince yönelinmediği gibi araştırma ve incelemeler de gerekli ilgiyi çekmemektedir. Hayvancılığımızın içinde bulunduğu sıkıntılardan kurtulmasından hayvan etkeni kadar nitelikli yem etkenin de aynı düzeyde önem taşıdığı anlaşıldığında sorunların çözümü çok daha çabuk ve kolay olacaktır (Ergül ve Ayhan 1996).
- Öğütme, her bir yem hammaddesini karmanın her tarafında ayın oranda bulunabilecek şekilde küçük parçalara ayırmaktır. Böylece daha birörnek karmalar hazırlanabildiği gibi tüketiminde birörnek olacağından yem hammaddelerinin besin maddeleri içerikleri bakımından birbirlerinin eksiğini kapatmaları da daha kolay olmaktadır.
- Öğütme ile hammaddeler birbirleri ile daha iyi karışmaktadır. Şekerle pirinç, nişasta ile bulgur hiçbir zaman istenilen ölçüde karışmaz. Karışımda bunlardan biri tabanda toplanabilir. Bunun nedeni ise partiküllerin farklı yoğunlukta olmasıdır.
Eğer bir yem hammaddesinin yoğunluğu “y”, diğer bir yem hammaddesinin yoğunluğu “yı”, ise “H” hacminde aralarında şöyle bir ilişki bulunur.
yH/yıH = k
“H” küçülüp büyüdükçe k sabit kalır.
yH-yıH = (y-y1)H = f
Bu ilişkide H büyüdükçe f farkı da büyür. İki hammaddenin yoğunlukları yönünden farklılıkları daha belirgin olur. Aksi durumda yani "H "nin küçülmesi halinde "f' azalır. İki hammaddede eşit yoğunluğa sahip maddeler durumuna gelir ve daha iyi karışmalarını engelleyen etkende ortadan kalkar.
-Küçük partiküller haline getirilen hammaddeler organizmada daha iyi sindirilebilir. Çünkü partiküller küçüldükçe sindirim enzimlerinin etki edeceği alan büyür ve besin maddeleri daha kısa sürede sindirilir. Ancak partiküllerin çok fazla küçültülmesi de istenmez. Çünkü çok küçülen partiküllerin sindirim sisteminden geçiş hızları artmakta ve bunların ilgili enzimlerle etkilenme süreleri de kısalmaktadır. Bu durum sindirim olayını olumsuz etkilemektedir. Ayrıca çok küçülen hammaddeler kolay tozarlar. Bu durum yem hammaddesinin israfı yanında hayvanlarında rahatsız olmalarına sebep olacaktır. Bunun yanında kümes hayvanları küçük partiküller nedeniyle gaga yapışma problemiyle karşı karşıya kalmakta ve sık sık gaga yıkamaya çalışmaktadır. Bu işlem yem tüketimin zamanını uzatmakta ve suyla birlikte yem kaybına neden olmaktadır. Aynı zamanda küçük delikli elek kullanımı ile yapılan uzun süreli öğütme, randımanı azaltır ve elektrik sarfiyatına neden olmaktadır.
- Öğütme, hammaddeleri küçük parçalara ayırırken bu arada aromatik esansiyel yağ asitlerini de açığa çıkararak yem tüketiminin önemli ölçülerde artmasına neden olmaktadır.
- Uygun boyutlarda öğütülen yemlerden daha kolay form tutan ve bu formunu da uzun süre koruyabilen pelet yemler üretilebilmektedir.
- Toz yemler taşınırken birörnekliği bozulabilir. Böylece partikül büyüklüğü ve yoğunluğu bakımından aynı olanlar kümeleşir ve birörnek tüketim sağlanamaz. Belli partikül büyüklüğüne kadar küçülmüş olanlar ise genellikle silolarda tıkanmalara yol açmazlar ve boşaltılırken birörnekliği bozulmaz.
Öğütmenin bu sayılan yararlarını elde edebilmek için birkaç önemli noktaya dikkat etmek gerekmektedir.
Öncelikle, fabrikalarda uygulanan öğütme farklı özellikteki hammaddelere uygulanabilmelidir. Yani eldeki tek değirmenler mısır danesinden yulafa, tapioka'dan hayvansal kökenli yemlere kadar tüm hammaddeler hiçbir sorun çıkarmadan öğütülebilmelidir. Karmadaki özel bir takım katkı maddeleri değirmeni etkilemediği gibi kendileri de uygulanan öğütme işleminden etkilenmemelidir. Diğer yandan öğütme, karışımı tüketecek hayvanın türüne olduğu kadar karma yeme daha sonra uygulanacak karıştırma, presleme, depolama, (ve yemliklerdeki hareketlerine de uygun olmalıdır) gibi işlemlere uygun olmalıdır ve son olarak da nitelik iyileşmesi arasında uygun bir ilişki bulunmalıdır. Yani elde edilecek karma yeme gereğinden, fazla bir öğütme masrafı yük1ememelidir (Ergül, 1994).

Yorumlar